بخشی از متن پاورپوینت حرکت در مقولات عرضي :
پاورپوینت حرکت در مقولات عرضي
مشهور فلاسفه پیش از ملاصدرا معتقد بودند که در مقولاتی مانند جوهر , فعل و انفعال, جده و اضافه و متی حرکت روی نمی‌دهد.
[1] حلی, حسن بن یوسف, کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد, ص265-266, قم, نشر اسلامی,, 1407ق.
ملاصدرا با نظریه حرکت جوهری , وقوع حرکت در مقوله جوهر را نیز اثبات نمود و پس از وی, برخی از فلاسفه و محققین, اشکالات حرکت در این پنج مقوله که از سوی قدما مطرح شده بود را بررسی نمودند و وقوع حرکت در این مقولات را نیز اثبات نمودند.
فهرست مندرجات
1 - شبهات حرکت در مقولات1.1 - حرکت در مقوله فعل و انفعال
1.2 - حرکت در مقوله متی
1.3 - حرکت در مقوله اضافه و جده
2 - جواب ایرادات مذکور
3 - پانویس
4 - منبع
شبهات حرکت در مقولات
در مورد هر یک از این موارد, ایرادات و جواب‌هایی مطرح است که به بررسی اجمالی آنها پرداخته می‌شود.
حرکت در مقوله فعل و انفعال
قدما به دو دلیل معقتد بودند که در این دو مقوله, حرکت روی نمی‌دهد:
1. این دو مقوله عبارتند از هیئتی تدریجی و غیر قار که در شی تاثیر پذیر یا تاثیر گذار, تا وقتی که در حال اثر پذیری یا اثر گذاری است به وجود می‌آید,
[2] طباطبایی, محمدحسین, نهایه الحکمه, ص174, قم, نشر اسلامی, 1422ق, چ شانزدهم.
پس در مفهوم این دو مقوله, تدریجی بودن اخذ شده است و از طرفی, حرکت در این دو مقوله مستلزم انقسام آن به اجزایی است که وجودشان آنی و لحظه‌ای است در حالی که این دو مقوله چنین افرادی ندارند.[3] شیرازی, صدرالدین محمد, الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه, ج3, ص79, قم, نشر مصطفوی, 1368ش, چ دوم.
2. این مقولات, خودشان دچار تغییر و تدریج هستند. (چون در مفهوم آنها تدریجی بودن اخذ شده است) پس وقوع حرکت در آنها مستلزم حرکت در حرکت است که محال می‌باشد.
[4] علامه طباطبایی, نهایه الحکمه, ص259.
در مقابل, عده‌ای که حرکت در این مقوله‌ها را قبول دارند در جواب از این ایرادات می‌گویند:
اولا: وقوع حرکت در حرکت ممکن است.
[5] علامه طباطبایی, نهایه الحکمه, ص260.
ثانیا: انتزاع مقوله از حدودی که به صورت آنی و لحظه‌ای محقق می‌شوند, فقط در جایی ضرورت دارد که ذات مقوله تدریجی و ممتد نباشد. اما در آنجا که ذات مقوله متقوم به تدرج و سیلان است, مقوله از اجناس حرکت, که آن هم تدریجی و سیال است, انتزاع می‌شود و همین اندازه برای تصویر حرکت در چنین مقوله‌هایی کفایت می‌کند.
[6] ملاصدرا, الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه, ج3, ص79.
حرکت در مقوله متی
در این زمینه نیز دو قول وجود دارد؛ قدما معتقد بودند که وقوع حرکت در این مقوله نیز محال است. زیرا (متی) هیئتی است که از نسبت شی با زمان حاصل می‌شود و چون زمان امری تدریجی است, این هیئت نیز تدریجی